Model rynku energii elektrycznej

Trudno kilkoma zdaniami scharakteryzować rynek energii, bowiem do każdego z tych zdań powinien powstać odrębny słowniczek. Obecnie funkcjonuje jedna ogólnie akceptowana definicja rynku. I tak pod pojęciem rynku, rynek jest miejscem, zorganizowanym zazwyczaj w sensie instytucjonalnym, gdzie dokonują się akty kupna i sprzedaży czynników produkcji oraz wytworzonych dóbr – produktów i usług.

Dla lepszego poznania czym jest rynek, można podać jego cechy, czy wyodrębnić pewne charakterystyczne cechy:

• na jednej płaszczyźnie zachodzą procesy popytu i podaży produktu (energii elektrycznej) i usług,
• czasowa strategię działania przedsiębiorstw energetycznych na rynku,
• specyficzne zachowania nabywców wobec zjawisk zróżnicowania produktu i usług oraz segmentacji rynku,
• zasada TPA zasady pozwalającej uczestnikom rynku na równoprawny dostęp do sieci przesyłowych i rozdzielczych, oraz prawne, geograficzne monopole, sieci przesyłowe i sieci rozdzielcze należą do terytorialnych OSD.

Poziomy rynku energii

Rynek energii elektrycznej to kilka poziomów, które się uzupełniają i wzajemnie przenikają. Rynek hurtowy i rynek detaliczny. Rynek hurtowy - wholesale market zrzesza producentów energii elektrycznej i nabywców hurtowych, którzy zajmują się odsprzedażą energii odbiorcą końcowym (obrotem). Ta odsprzedaż jest przedmiotem detalicznego. Ograniczeniami rynku hurtowego są wysokie koszty uczestnictwa, problem bilansowania dostaw, konieczność posiadania systemów telekomunikacyjnych i komputerowych, dlatego niewiele na tym rynku małych przedsiębiorców energii elektrycznej. Drugim poziom rynku (retail market), to miejsce gdzie sprzedawcy energii oferują odbiorcom dostawę energii, główny czynnik to cena energii, ale także warunki dostawy oraz usługami dodatkowymi.

Działanie sytemu elektroenergetycznego

Fizyczne cechy sytemu elektroenergetycznego rynku energii elektrycznej jest przejawem różnic pomiędzy rynkiem energii elektrycznej a innymi rynkami towarowymi. Te różnice nie są widoczne na pierwszy rzut oka, jednak z pewnością można do nich zaliczyć:

Wymóg nieprzerwanego, dokładnego bilansowania zapotrzebowania jak i produkcji energii elektrycznej, no bo wyobraźcie sobie sytuację, że prądu brakuje w naszych gniazdkach, gdyż elektrownia zaprzestała produkcji, a energii elektrycznej nie można magazynować na ogromną skalę.

Opłaty za prąd zależą od wielu czynników, nigdy nie wiadomo co wpłynie na wysokość ceny tego towaru w krótkim okresie jak i długim okresie. Mogą to być akty prawne, katastrofy czy nowe technologie.

Energia elektryczna to towar specyficzny, dlatego niemożliwość nawet krótkoterminowego jej magazynowania sprawia wiele problemów, ten specyficzny charakter energii sprawia, że zachodzi nieprzerwany wymóg bilansowania i produkcji o czym mowa w punkcie pierwszym. 

System elektroenergetyczny widziany jest jako całość, dlatego tak duże znaczenie ma jego bezawaryjne działanie, stąd też geograficzny podziała spółek dystrybucyjnych, prawidłowe działanie jest też podstawą do prawidłowego przesyłu. Geograficzna monopolizacja rynku możliwa była jedynie ze względu na te specyficzne cechy działania systemu elektroenergetycznego. Obecnie dany podmiot odpowiada ja jakaś geograficznie określoną część systemu, a obowiązki narzucane są mu z mocy ustawy, za co też otrzymuje wynagrodzenie. 

Cel rynku energii elektrycznej

Na podstawie cech rynku oraz charakterystyki systemu elektroenergetycznego można powiedzieć, że nadrzędnym celem jego funkcjonowania będzie prawidłowe jego działanie przejawiane tym, że energia będzie w sposób ciągły trafiać do odbiorców. Na rynku zapewnione będą racjonalne ceny sprzedaży i dystrybucji. Energia musi wykazywać wysokie parametry, jakości oraz dawać gwarancje rentowności funkcjonowania podmiotów rynkowych, zwłaszcza tych, które działają z poręki państwa.

Zmiany w systemie

Obecny rynek energii zakłada jasny podział na podmioty jak i ich zadania. Po to by łatwiej było egzekwować zadania, kontrolować dostawy, jakości, i zapewnić prawidłowe bilansowanie. Wyodrębnienie zadań nałożone zostało zmianą ustawy prawo energetyczne, która otworzyła rynek i go zliberalizowała. Dzięki temu na rynku obowiązują poniższe zasady: 

1. Jednolite traktowanie wszystkich uczestników rynku.
2. Swobodny dostęp do rynku, który ograniczyć mogą jedynie koszty czy warunki techniczne. Cena MWh kształtowana jest poprzez równoważenie się zapotrzebowania i produkcji.
3. Regulacja stawek związanych z działalnością sieciową (taryfowanie) oraz monopole sieci. 
4. Zasilanie w energię zawsze ma pierwszeństwo przed transakcjami finansowymi zawieranymi na tym rynku. Zanik dostaw po wskazanym prawnie okresie, przepisy regulujące dot. zaprzestania prowadzenia działalności przez uczestników rynku.